Polskie gęsi owsiane – eksportowy produkt drobiarski

Polskie gęsi  owsiane – eksportowy produkt drobiarski.

Roczną produkcję mięsa drobiowego na świecie szacuje się na około 70 mln ton. Struktura tej produkcji jest zasadniczo stabilna. Głównym produktem jest mięso kurcząt. Szacuje się, że  brojlery kurze stanowią około 86% całkowitej światowej produkcji mięsa drobiowego, mięso indycze około 7%, mięso kaczek około 4% i mięso gęsi około 3%. Najwięksi producenci mięsa drobiowego to: USA, Chiny, Unia Europejska i Brazylia. W krajach UE wytwarza się łącznie około 13% globalnej produkcji mięsa drobiowego. Głównymi producentami w UE są: Francja, Wielka Brytania i Włochy, a Holandia i Francja są największymi eksporterami mięsa drobiowego w UE.  Polska produkcja mięsa drobiowego stanowi zaledwie niecały 1% światowej produkcji. Struktura polskiej produkcji drobiarskiej jest następująca: około 96%, to drób z produkcji fermowej, kurczęta-brojlery stanowią ok. 69% całości produkcji, kury z wybrakowania niewiele ponad 1%, indyki ok.27,5%, kaczki trochę ponad 0,5% i gęsi niewiele ponad 2% ogólnej produkcji żywca drobiowego w naszym kraju. Drób z drobnych stad stanowi około 4% ogólnej produkcji mięsa drobiowego w Polsce. Od lat zasadniczym produktem eksportowym drobiarstwa w Polsce jest mięso gęsie, wysyłane za granicę w całych tuszkach lub w elementach tuszek ( uda i filety).  Głównym odbiorcą polskiej gęsiny są Niemcy. Podobnie cennym produktem jest puch i pierze sprzedawane do Niemiec, Japonii, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii i Tajlandii. Spożycie mięsa gęsiego w Polsce jest niewielkie, co  dziwi, gdyż jeszcze niedawno dość powszechny na naszych wsiach był widok całego przeglądu gatunków zwierząt gospodarskich. Dzisiaj – pustynia. Skromnym azylem dla normalności bywają dobrze prowadzone gospodarstwa agroturystyczne, rzadziej ekologiczne, w których można sobie przypomnieć widok krowy, owiec, świń, ptactwa domowego etc. i popróbować bezpiecznej żywności.

Małe ,wiejskie sklepy spożywcze ledwo dyszą, bo współczesne gospodynie domowe często wybierają się na zakupy w marketach, a co się tam kupuje? Przegląd Europy, albo i dalej, a z bezpieczeństwem produktów żywnościowych bywa różnie. Na zachodzie Europy mięso gęsie to produkt delikatesowy i zaliczany do bezpiecznej żywności. W Polsce, mimo swych niewątpliwych walorów, gęsi nie są tak chętnie spożywane. Dziś skala produkcji mięsa gęsiego w Polsce nie jest duża, gdyż jest skutecznie wypierane z rynku przez mniej tłuste indyki i brojlery kurze. Innym powodem małej skali produkcji gęsi jest ich niska plenność. Pisklęta są drogie ( w ubiegłorocznym sezonie lęgowym kosztowały 8-10 zł za sztukę), bowiem gęsi zaczynają znosić jaja dopiero po 30 – 32 tygodniu odchowu. Niosą się około 20 tygodni (od końca stycznia do około połowy czerwca) i w  tym czasie od jednej nioski uzyskuje się 46 – 70 jaj z których wylęga się średnio tylko 30 – 46 gąsiąt, gdyż problemem jest mały procent zapłodnienia jaj. Dlatego za jaja gęsie płaci się po pierwszym świetleniu. W ubiegłym roku średnia cena jaja gęsiego wynosiła 4 złote. Brojlery gęsie osiągnęły średni ciężar 6,15-6,20 kg wagi żywej, a producenci otrzymywali średnią cenę: 7,50-8,05 zł za kilogram żywej gęsi. Cena tuszek gęsich w olsztyńskich marketach: dla większości naszych portfeli jest kłopotliwa, gdyż jest pochodną ceny eksportowej, a tuszki opakowane jak na eksport. Wnioski? Trzeba odbudować ,czy wręcz zbudować na nowo lokalny rynek gęsiny i dbać o jego odpowiedni stan.

Spożycie mięsa i jaj w Polsce ( w kg, szt. na jednego mieszkańca rocznie )

*Łącznie z mięsem i podrobami przeznaczonymi na przetwory.

** Mały Rocznik Statystyczny 2008, GUS Warszawa 2008.

*** Prognoza IERiGŻ-PIB.

Źródłó: Dane GUS i obliczenia IERiGŻ-PIB.

Żywienie gęsi pochłania 60 – 70% kosztów ich chowu, dlatego też zarówno gęsi przeznaczone na rzeź, jak i reprodukcyjne opłaca się żywić tanimi paszami gospodarskimi. Jest to tym łatwiejsze, że gęsi bardzo dobrze wykorzystują zboża i pasze objętościowe, które można mieć przecież w każdym gospodarstwie.  Gęsi są ptakami o fantastycznych wręcz walorach użytkowych: wybitnie roślinożerne, doskonale funkcjonujące w środowisku, niewybredne co do warunków żywienia i utrzymania, a jednocześnie dostarczające doskonałego pod względem smaku i wartości odżywczej mięsa i tłuszczu oraz najwyższej jakości pierza. Mimo dokonanego już ogromnego uprzemysłowienia produkcji drobiarskiej gęś domowa zachowała nadal wiele cech dzikiej gęsi gęgawej, od której pochodzi i w dalszym ciągu w Polsce jest utrzymywana w chowie ekstensywnym lub półintensywnym. Bez wybiegów gęś ginie. Ruch, słońce, świeże powietrze, urozmaicone pasze, zielonki pobierane na pastwiskach to naturalne warunki w jakich gęś dobrze się rozwija, przyrasta i w rezultacie jest źródłem zdrowej, bezpiecznej żywności.

 Polskie gęsi znane są w świecie (szczególnie w Niemczech, dokąd trafia ponad 95% rodzimej produkcji) jako ,, gęsi owsiane”. Gęsi chętnie jedzą owies i dobrze go wykorzystują, mimo że zawiera około 10% włókna. Włókno owsa stymuluje rozwój flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, a duży udział w nim cynku i rozpuszczalnej krzemionki wpływa korzystnie na jakość mięsa, tłuszczu i pierza. Mięso gęsi ma doskonały smak, bowiem owies jest zbożem o wyjątkowych walorach żywieniowych i dietetycznych. W czasie trzytygodniowego dokarmiania gęsi ziarnem owsa w ostatnim okresie żywieniowym gęsi owsianej przyrasta głównie tkanka tłuszczowa, która gromadzi się głównie pod skórą i w postaci tłuszczu brzusznego- szczególnie u samic. Smalec wytopiony z tłuszczu gęsiego jest biały i nie jełczeje tak szybko, jak tłuszcze innych ptaków. Jego temperatura topnienia jest taka jak masła: 26 -34oC. Wyjątkowe walory smalcu gęsiego powodują, że w medycynie ludowej traktowano go jako lekarstwo. Smarowano i leczono nim nie gojące się rany i chorobowo zmienioną skórę, leczono przeziębienie u dzieci wcierając gęsi smalec w ich piersi i plecy, a u dorosłych – podając miksturę, w skład której wchodził smalec gęsi, miód i gorące mleko. Od wieków wytwarza się z gęsiego tłuszczu maści przeciw odmrożeniom, stosowane nawet w warunkach arktycznych oraz maści na bóle reumatyczne. Gęsi smalec nadaje się również do wypieku ciast, stosowany zamiast części masła lub margaryny, nadając im doskonały smak, trwałość i wilgotność. Tłuszcz gęsi cieszy się dużą popularnością we Francji i w Hiszpanii, zwłaszcza wśród Basków, którzy stosują go do przyrządzania potraw mięsnych i rybnych, a także w kuchni czeskiej, węgierskiej i azjatyckiej. Na tłuszczu gęsim przygotowuje się również charakterystyczną dla kuchni żydowskiej potrawę zwaną czulentem, czyli mięso zapiekane w piekarniku przez długi czas razem z fasolą i ziemniakami lub kaszą. Przepis na czulent wywodzi się z tradycji religijnej, zgodnie z którą Żydzi nie mogą w sobotę zapalać ognia. W związku z tym potrawę przygotowuje się w piątek i trzyma się przez całą noc w ciepłym piecu, aby spożyć ją w sobotę rano w czasie szabasu, po powrocie z bożnicy. Innym popularnym zastosowaniem smalcu gęsiego w kuchni było okraszanie zup tym tłuszczem połączonym z majerankiem, a często też przesmażano go z jabłkami i majerankiem, aby stosować potem jako pikantne smarowidło do chleba, szczególnie razowego.     Mięso gęsie, podobnie jak mięso końskie, z racji karmienia zwierząt owsem posiada szczególne właściwości: zaleca się je w chorobie Alzheimera, cukrzycy, chorobach skóry i impotencji.

Zapotrzebowanie człowieka na tłuszcz waha się w dość dużych granicach. Optymalne normy spożycia tłuszczu są trudne do ustalenia, gdyż organizm może go sam wytwarzać z innych składników pożywienia. Aktualne normy żywieniowe dotyczące spożycia tłuszczu dla młodzieży i ludzi dorosłych zostały ustalone na poziomie 30% dobowego zapotrzebowania energetycznego, a dla ludzi w wieku powyżej 60 lat- na poziomie 25%. W przeliczeniu na ilość tłuszczu zawartego w dziennej racji pokarmu wynosi to dla osób dorosłych w wieku 26-60 lat od 57 do 97g  w przypadku kobiet i od 73 do120g w przypadku mężczyzn.

Tłuszcz gęsi w żywieniu człowieka charakteryzuje duża przyswajalność (93%) i stosunkowo wysoka zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych, które bardzo korzystnie wpływają na nasz organizm. Przeważa kwas oleinowy, o strukturze podobnej do tego, który znajduje się w oliwie z oliwek oraz NNKT, z reguły występujące w tłuszczach roślinnych. Są to cechy tzw. żywności funkcjonalnej.

Tłuszcz gęsi wykorzystywany jest również w przemyśle kosmetycznym i chemicznym     (min. technologia produkcji najlepszych past do butów oparta jest na gęsim smalcu).

Literatura: 1.Biesiada-Drzazga B., Janocha A., Koncerewicz A., 1/2009-Przegląd Hodowlany.

                  2.Bielińska H., 2004-Chów gęsi owsianej metodami ekologicznymi.

                  3.Majewska T., 2006-Drobiarstwo niekonwencjonalne.