Agrotechnika jako ważny elementem ograniczający populację szkodników na polach uprawnych
Prawidłowo przeprowadzona agrotechnika w uprawie roślin stanowi ważny element ograniczający rozwój wielu szkodników, szczególnie na poziomie stadiów larwalnych i poczwarkowych. Decydujące znaczenie w tej metodzie odgrywają zabiegi uprawowe szczególnie pożniwne uprawki (zwłaszcza kiedy używamy aktywnych agregatów, bron talerzowych i wirnikowych), prawidłowy płodozmian, elastyczny termin siewu lub sadzenia, dobrej jakości materiał siewny, prawidłowy dobór gatunku i odmiany rośliny oraz zrównoważone nawożenie i termin zbioru.
Poprawny dobór zabiegów uprawowych pozwala regulować wilgotności gleby, stopień jej przewietrzenia i tempo ogrzewania się, tak aby uprawianym roślinom oraz mikroflorze i faunie glebowej stworzyć jak najkorzystniejsze warunki rozwoju, a równocześnie eliminować organizmy szkodliwe. Dzięki zapewnieniu roślinom dobrych warunków do rozwoju, są one mniej podatne na ataki szkodników i łatwiej regenerują ewentualne uszkodzenia
Zabiegi agrotechniczne tj. podorywki oraz głęboka orka są zabiegami, które skutecznie ograniczają przeżywanie szkodników bytujących w resztkach pożniwnych (chowacz galasówek, przędziorki, omacnica prosowianka, ździeblarz pszeniczny) i w wierzchniej warstwie gleby (drutowce, pędraki, rolnice). Wcześnie wykonana podorywka nie tylko zmniejsza parowanie wody, ale również niszczy liczne szkodniki, np.: larwy ploniarki i niezmiarki. Przyorywanie i usuwanie resztek pożniwnych są podstawowymi zabiegami utrzymującymi higieną pól, co wpływa bardzo istotnie na liczebność szkodników.
Oprócz zabiegów typowo uprawowych ważnym elementem zapewniającym roślinom optymalne warunki rozwoju są zabiegi melioracyjne, polegające na spulchnieniu podglebia i na drenowaniu. Istotnym składnikiem polepszającym strukturę gleby i jej retencję jest mulczowanie. Polega ono na odpowiednim doborze odmian gorczycy białej lub rzodkwi oleistej, które zatrzymują składniki mineralne w warstwie ornej nie dopuszczając do ich wymywania w głąb profilu glebowego. Rośliny uprawiane na zielony nawóz oddziałują na glebę, roślinę oraz agrofaga zarówno w okresie wzrostu jak i po zaoraniu.
Ważnym elementem prawidłowej agrotechniki jest zrównoważone nawożenie mineralne i organiczne. Zbilansowane nawożenie, zapewniające odpowiednie proporcje składników odżywczych, poprawia zdrowotność roślin i przyczynia się do szybszej regeneracji uszkodzeń wywołanych przez szkodniki. Zachwianie relacji składników mineralnych może przyczynić się do większej presji agrofagów np.: mszyce i przędziorki, które chętniej zasiedlają plantację przenawożone azotem. Podwyższone dawki NPK stosowane w uprawie rzepaku zwiększają liczebność słodyszka rzepakowego i chowacza podobnika. Liczba szkodników zależy w dużym stopniu od wzajemnego stosunku NPK (Boczek 1992). Bardzo ważne jest stosowanie nawozów naturalnych, które wzbogacają glebę w próchnicę, poprawiają jej strukturę i gospodarkę wodną, a także wprowadzają do środowiska pożyteczną mikroflorę i mikrofaunę.
Jednym z najważniejszych elementów agrotechnicznych ochrony roślin przed szkodnikami jest wprowadzenie odpowiedniego następstwa roślin na polu (płodozmian). Ta forma walki ze szkodnikami ogranicza ich szansę przetrwania i masowy pojaw. Podstawową zasadą płodozmianu jest czas po jakim można wprowadzić ponownie na dane pole tę samą roślinę. Zależy to od zdolności danego szkodnika do przetrwania bez żerowania i rozmnażania, od zagęszczenia jego populacji na polu oraz od wrażliwości uprawianej rośliny. Skrócony płodozmian sprzyja pojawom śmietek i wielu innych szkodników. Przy zagęszczeniu danego szkodnika celowa jest uprawa roślin wrogich (odstraszających).
Z punktu widzenia ochrony roślin ważnym elementem agrotechniki jest termin siewu i sadzenia, który warunkuje często zdrowotność uzyskanego plonu. Poszczególne szkodniki preferują określoną fazę rozwojową rośliny. Ponadto roślina uprawna ma okresy, kiedy najsilniej reaguje na żerowanie szkodników i kiedy toleruje uszkodzenia. Wczesny siew wiosenny zbóż i kukurydzy powoduje zmniejszenie prawdopodobieństwa ataku ploniarki zbożówki. Natomiast siew zbóż ozimych należy opóźnić o 7-14 dni, co uniemożliwi zasiedlenie ploniarki zbożówki i niezmiarki paskowanej. Opóźnianie zbioru roślin uprawnych ułatwi rozwój szkodników, który ukończy cały cykl rozwojowy (ździeblarz, omacnica prosowianka).
Istotnym warunkiem przy zakładaniu zdrowej plantacji jest jakość materiału rozmnożeniowego (kwalifikowany materiał siewny). Wiele szkodników przenosi się z nasionami, wszelkie okaleczenia mechaniczne są często miejscami wnikania patogenów.
Metody agrotechniczne coraz częściej są jedyną alternatywą w zwalczaniu szkodników na polach uprawnych. Spowodowane to jest brakiem środków ochrony roślin, które można zastosować na poszczególnego agrofaga i daną roślinę. W zaleceniach ochrony roślin znajduje się coraz mniej preparatów, które możemy stosować na pola uprawne do zwalczania szkodników.
Źródła:
Przewodnik dobrej praktyki ochrony roślin. Pruszyński S., Wolny S. 2007. Wyd. IOR PIB, Poznań
Niechemiczne metody zwalczania szkodników roślin. Boczek J. 1992. Wyd. SGGW Warszawa.
Integrowana produkcja pszenicy ozimej i jarej – Opracowanie zbiorowe pod redakcją Doc. dr hab. Marka Korbasa i Prof. dr hab. Marka Mrówczyńskiego IOR PIB Poznań 2009