NAJWAŻNIEJSZE CHOROBY GRZYBOWE PSZENICY OZIMEJ
Pszenica ozima jest narażona na wiele chorób grzybowych, które zdecydowanie obniżają plon i jego jakość. Niektóre z chorób pojawiają się już w czasie wschodów, inne nawet w okresie spoczynku wegetacyjnego a następnie od rozpoczęcia wegetacji wiosennej do kłoszenia. Straty w plonach zależą od rodzaju choroby jej nasilenia a nasilenie związane jest głównie z warunkami atmosferycznymi.
CHOROBY ŹDŹBŁA I KORZENI powodowane są przez zgorzel podstawy źdźbła, fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła i korzeni, łamliwość źdźbła – choroby te atakują korzenie oraz źdźbła powodując utratę zdolności zaopatrzenia rośliny w wodę i składniki pokarmowe. Rośliny zaatakowane tymi chorobami są słabiej rozkrzewione, przedwcześnie zasychają, w czasie dojrzewania ziarno słabo się wypełnia, a kłosy przedwcześnie bieleją. Zmniejszenie plonu może wynosi 30-50 %.
Cechy rozpoznawcze chorób podstawy źdźbła:
Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni (Fusarium spp.) – zbrunatnienie pochwy liściowej i źdźbła, plamy w postaci kresek lub nieregularne, barwy brązowej lub brunatnej, kolanka barwy brązowej, korzenie mogą być brązowe lub kasztanowe;
Ostra plamistość oczkowa (Rhizoctonia cerealia) – na źdźble beżowosłomkowe plamy z wyraźną, brunatną obwódką, często z ostrymi, nieregularnymi konturami;
Łamliwość źdźbła zbóż (Pseudocercosporella herpotrichoides) – plamy owalne, soczewkowate z bursztynowobrązową, rozmywającą się obwódką, na powierzchni plam czarne przyprószenie, tzw. łatki;
Zgorzel podstawy źdźbła (Gaumannomyces graminis) – korzenie roślin na wiosnę poczerniałe, rośliny zahamowane we wzroście, zżółknięte dolne liscie. Podstawa źdźbła poczerniała, wygląda jak osmolona, rośliny i kłosy przedwcześnie zasychają, tzw. białokłosowość.
CHOROBY LIŚCI powodowane są przez: mączniaka prawdziwego, rdze, septoriozę lisci, brunatne plamistości liści. Choroby te osłabiają proces fotosyntezy oraz ograniczają przepływ substancji odżywczych do kłosa. Straty powodowane tymi patogenami mogą wynieść 10-35 %.
Cechy rozpoznawcze chorób liści:
Mączniak prawdziwy (Blumeria graminis, syn. Erysiphe graminis) – biały, mączysty nalot na powierzchni liści, niekiedy na pochwach liściowych;
Rdza brunatna (Puccinia recondita f.sp. tritici, Puccinia recondita f.sp. recondite) – brunatne brodawki, niekiedy z jasna obwódką, najczęściej na górnej stronie blaszki liściowej, rozmieszczone nierównomiernie na całej powierzchni liścia. Brunatne brodawki obserwować można także na pochwach liściowych;
Rdza żółta (Puccinia striiformis) – żółte lub pomarańczowe brodawki ułożone pasmowo, przewaznie wzdłuż nerwów liścia;
Rdza źdźbłowa (Puccinia graminis) – brodawki początkowo brunatne na źdźble i pochwie liściowej, pod koniec wegetacji brodawki stają się czarne, plamy na źdźble rozmieszczone nieregularnie;
Septorioza plew (Phaeosphaeria nodorum, st. kon. Stagonospora nodorum) – plamy na liściach brązowe, owalne z żółtą obwódką, niekiedy na powierzchni plam obserwuje się małe, brunatne punkty – piknidia;
Paskowana septorioza liści (Mycosphaerella graminicola, st. kon. Septaria triticl) – nekrozy barwy brązowej z czarnymi punktami – piknidiami, na liściach górnych plamy, nekrozy wydłużone – pasmowe;
Fuzarioza liści (Fusarium spp.) – plamy owalne, barwy sinoniebieskiej lub szarozielonej, początkowo podobne do plam rynchosporiozy na życie, później plamy są żółte, słomkowe, kształtem i barwą przypominają plamy septoriozy na liściach;
Brunatna plamistość liści (DTR) (Pyrenophora tritici-repentis, st. kon. Drechslera tritici-repentis) – żółte plamy z brunatnym środkiem i chlorotyczną obwódką. Plamy łączą się ze sobą, liście żółkną, brunatnieją i zasychają.
CHOROBY KŁOSA powodowane sa przez: septoriozę kłosów, fuzariozę kłosów oraz mączniaka prawdziwego. Patogeny te powodują zdrobnienie ziarna oraz zmniejszają liczbę ziarniaków. Grzyby z rodzaju Fusarium dodatkowo powodują zmniejszenie zawartości białka w ziarnie oraz wytwarzają mykotoksyny.
Cechy rozpoznawcze chorób kłosa:
Rdza żółta (Puccinia striiformis) Rdza (Puccinie spp.) – żółte, pomarańczowe, brunatne brodawki na plewach i wewnątrz plew lub na ościach;
Mączniak prawdziwy (Blumeria graminis, syn. Erysiphe graminis) – biały, mączysty nalot na powierzchni plew;
Septorioza plew (Stagonospora nodorum) – fioletowobrązowe lub brunatne plamy na plewach zielonych kłosów, często plamy tworzą się od szczytu plew ku dołowi;
Fuzarioza kłosów (Fusarium spp.) – bielenie poszczególnych kłosów, fragmentu lub całego kłosa. Na zżółkniętej części kłosa pomarańczowy nalot lub watowata grzybnia;
Sporysz zbóż (Claviceps purpura) – ziarniaki w kłosie przekształcone w purpurowoczarne różki (skleroty) różnej wielkości;
Czerń zbóż (Alternaria alternata i Cladosporium spp.) – czarny nalot grzybni na dojrzewających i dojrzałych kłosach.
Choroby grzybowe pszenicy ozimej
Opracowanie: WMODR z siedzibą w Olsztynie