W technologii uprawy ziemniaka wszystkie zabiegi należy wykonać z zamiarem zebrania plonu o dobrej jakości. Często błędy popełnione w okresie wegetacji i zbioru są nieodwracalne podczas przechowywania.
Głównym celem przechowywania ziemniaków jest zabezpieczenie plonu przed niekorzystnymi warunkami zewnętrznymi, ochronienie bulw przed nadmiernymi stratami poprzez:
1. Sortowanie plonu – usuwając zanieczyszczenia i chore bulwy eliminujemy źródło rozwoju chorób w okresie przechowywania.
2. Stworzenie optymalnych warunków przechowywania w zależności od przeznaczenia plonu – głównie w tym okresie ważne jest stworzenie takich warunków, które ograniczą straty bulw, ale pozwolą jednocześnie zachować właściwą ich jakość, zależną od kierunku użytkowania.
a) Osuszanie bulw, które bezpośrednio po zbiorze są mokre, niezbędne jest ich wietrzenie, powinno się zakończyć, gdy z wierzchniej części pryzmy z ziemniaków osypuje się ziemia.
b) Dojrzewanie, zabliźnianie się ran ziemniaków po uszkodzeniach mechanicznych. Przez okres 2 – 3 tyg. w temperaturze 12 – 18oC korkowacieje skórka i goją się uszkodzenia. W tym okresie wietrzenie powinno być ograniczone do minimum.
c) Schładzanie trwa 3 tygodnie, należy odprowadzić z bulw ciepło powstające w wyniku oddychania. Wietrzenie w tym okresie musi być intensywne, dziennie należy obniżyć temperaturę ziemniaków 0,3 – 1oC do temperatury wyjściowej dla danego kierunku użytkowania 4 – 6oC ziemniaki jadalne, 6oC – ziemniaki na frytki, chipsy, płatki, granulat oraz 2 – 4oC ziemniaki przemysłowe.
d) Długotrwałe przechowywanie na tym etapie kończy się okres spoczynku i zaczyna się kiełkowanie.
e) Przygotowanie ziemniaków do użytkowania. W przechowalniach ziemniaków jadalnych i do przetwórstwa należy podwyższyć temperaturę do 10 – 12oC na 2 tygodnie przed ich użyciem, aby zwiększyć ich odporność na uszkodzenia mechaniczne. Sadzeniaki na 3 – 5 tygodni przed sadzeniem należy podkiełkowywać.
Zachowanie odpowiednich cech jakości wymaganych w zależności od kierunku użytkowania można osiągnąć przede wszystkim w nowoczesnych obiektach przechowalniczych, a także w dobrze przygotowanych kopcach ziemnych, pryzmach technicznych lub piwnicach. Czas przechowywania zależy od kierunku produkcji i dla sadzeniaków wynosi on 7 miesięcy, a dla ziemniaka jadalnego do 9 miesięcy.
Kopce tradycyjne to najczęściej stosowany sposób przechowywania. Powinny być usytuowane w kierunku z północy na południe, aby schładzanie i nagrzewanie boków było równomierne. Kopce mogą być usypane na powierzchni gruntu lub lekko zagłębione na 15 – 20cm. Podstawa kopca powinna wynosić: 120 – 150cm, dla sadzeniaków 120 i 150cm dla bulw przeznaczonych do innego wykorzystania. Okrycie kopca powinna stanowić około 20cm warstwa słomy przykryta ziemią na 15 – 20cm grubości. Ziemią okłada się tylko boki kopca, wierzchołek pozostawiając 30 – 40cm okryty tylko słomą. Zimowe okrycie kopca polega na dodaniu drugiej warstwy słomy grubości 10cm, a następnie ziemi grubości 15 – 20cm. Do zimowego przykrycia należy przystąpić, gdy ziemniaki są schłodzone.
Kopce zmodernizowane polegają na zastąpieniu warstwy ziemi folią oraz sztucznym wietrzeniu ich za pomocą wentylatorów. Kopce okrywane folią, ale pozbawione wentylacji mają szerokość podstawy 2m, długość około 20m przykrywa je 30cm warstwa słomy. Na szczycie kalenicy wzdłuż kopca układa się wywietrznik i całą pryzmę okrywa folią. U wylotu wywietrznika wycina się w foli otwory, aby ciepłe powietrze swobodnie odpływało. Jeśli zima jest mroźna kopiec należy okryć jeszcze jedną warstwą słomy. Kopce okrywane folią i wentylowane mają szerokość 4 – 6m i muszą być usypane w pobliżu źródła energii, aby można było uruchomić wentylator wtedy, gdy temperatura powietrza jest niższa niż temperatura wewnątrz kopca.
Przechowalnie, czyli obiekty o wydzielonych pomieszczeniach do składowania ziemniaków. Mogą być komorowe, przystosowane do składowania bulw luzem, lub handlowe, gdzie ziemniaki przechowuje się w skrzyniach paletowych.
Do przechowywania ziemniaków można przystosować niektóre pomieszczenia gospodarcze: magazyny, stodoły, piwnice, obory. Najczęściej wzmacnia się, ociepla ściany i strop oraz montuje wentylacje. Częstym miejscem składowania ziemniaków są adaptowane pomieszczenia gospodarskie i piwnice, w których trudno jest stworzyć optymalne warunki termiczne. Pomieszczenia te przeznaczone do przechowywania ziemniaków powinny być suche, zabezpieczone przed podsiąkaniem wody, wentylowane. W pomieszczeniach takich powinien znajdować się termometr do kontroli temperatury. Przed składowaniem ziemniaków adaptowane pomieszczenia gospodarcze i piwnice należy dokładnie oczyścić z pozostałości i odkazić wapnem.
Do czynników wpływających na ograniczenie strat w przechowalniach do składowania ziemniaków należą:
• dobór odmian o wysokiej trwałości przechowalniczej,
• zbiór dojrzałych bulw i ich przeznaczanie do przechowywania ziemniaków ze zdrowych plantacji,
• przeciwdziałanie uszkodzeniom mechanicznym podczas zbioru i przeładunku,
• przestrzeganie pierwszego okresu przechowywania przede wszystkim osuszania i gojenia bulw,
• pewność wymaganej temperatury i wilgotności dla każdego etapu przechowywania,
• usuwania zawilgocenia ścian i sufitu poprzez stosowanie wentylacji obiegowej,
• zapobieganie kiełkowaniu przez podtrzymywanie minimalnej dopuszczalnej temperatury dla danej odmiany i kierunku użytkowania,
• przeprowadzanie wentylacji przy wysokiej wilgotności powietrza zewnętrznego,
• likwidowanie pojawiających się ognisk gnilnych.
Po sezonie przechowalniczym pomieszczenia muszą być oczyszczone ze wszystkich ziemniaków zdrowych i chorych. Podłoga powinna zostać dokładnie zamieciona i umyta strumieniem wody. W przechowalniach, w których plony były składowane luzem, dodatkowo powinny być umyte ściany. Miejsca, gdzie zgniłe ziemniaki zostawiły plamy na ścianach należy umyć sodą (5%) rozpuszczoną w ciepłej wodzie i dokładnie wyszczotkować. Palety w przechowalniach, w których ziemniaki były składowane, powinny zostać wystawione na zewnątrz, ponieważ czynniki atmosferyczne jak mróz i słońce działają dezynfekującą. Palety po zgniłych ziemniakach pozostawione w przechowalni należy umyć i pozostawić do dezynfekcji całego obiektu. Po kilku dniach od oczyszczenia i umycia w przechowalni powinna być przeprowadzona dezynfekcja. Ziemniaki odpadowe trzeba przetransportować do specjalnie wykopanego dołu, przesypać wapnem gaszonym lub niegaszonym i przykryć cienką warstwą ziemi. Odkażanie w przechowalni musi obejmować budynek i maszyny. Środki dezynfekujące mogą być stosowane w formie opryskiwania cieczą lub zamgławianiem. Po 2-3 dniach od zabiegu przechowalnia powinna zostać wywietrzona. Do dezynfekcji należy dobierać środki według instrukcji w zależności od nasilenia poszczególnych mikroorganizmów. Szczególnie w przechowalni, w której jest prowadzony obrót różnymi odmianami i partiami ziemniaków, dezynfekcję trzeba wykonać środkiem niszczącym bakteriozę pierścieniową.
Źródła:
Czerko Z. 2013r. Polski Ziemniak ( nr1). Tradycyjne sposoby przechowywania ziemniaka – wciąż aktualne. IHAR-BIP
Krzysztofik B. 2008r. Wpływ miejsca przechowywania zmiany cech jakościowych bulw ziemniaka. Acta Agrophysica 11(2), 449-456
Czerko Z., Nowacki W. 2001r. Modernizacja tradycyjnego sposobu przechowywania ziemniaków przez zastosowanie sztucznych okryw. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Nr 220