Odstępstwo rolne, czyli wykorzystanie materiału siewnego ze zbioru odmian chronionych wyłącznym prawem jako materiału siewnego.
Zastosowanie kwalifikowanego materiału siewnego jest najtańszym sposobem zwiększenia i poprawy jakości produkcji rolnej. Dobrze przygotowany materiał siewny opakowany w zaplombowany worek z etykietą producenta gwarantuje:
- precyzyjny siew wyliczonej porcji nasion,
- uzyskanie wyliczonej obsady roślin,
- prowadzenie zdrowej i wyrównanej plantacji towarowej,
- wyrównany zbiór,
- wysoką jakość płodów rolnych.
Należy wyraźnie zaznaczyć, że zgodnie z prawem krajowym oraz unijnym, w obrocie przeznaczonym dla rolników mogą znajdować się wyłącznie nasiona kwalifikowane. Nie wolno kupować nasion bez urzędowej etykiety, nawet jeśli są zaprawiane, gdyż takie nasiona nie posiadają licencji hodowcy, siew nimi narusza wyłączne prawo hodowcy do odmiany, a ponadto siejący naraża się na skutki karne i odszkodowawcze.
Aby rozmnażać, oferować i sprzedawać nasiona odmiany chronionej jako materiał siewny, konieczne jest podpisanie umowy licencyjnej z hodowcą. Umowa zobowiązuje do uiszczania określonej opłaty licencyjnej. Rolnik kupujący materiał siewny kwalifikowany od firmy nasiennej nie uiszcza dodatkowych opłat dla hodowcy. Rolnik zobowiązany jest jednak do uiszczenia opłaty na rzecz hodowcy (wg obowiązujących stawek za 1 kg) w terminie 30 dni od dnia siewu nasion odmiany chronionej z własnego zbioru. Wysokość tej opłaty jest określona jako równowartość 50% opłaty licencyjnej obowiązującej dla danej odmiany. Nie wszystkie gatunki roślin podlegają instytucji „odstępstwa rolnego”. Przepisy prawa, zarówno wspólnotowego, jak i krajowego precyzyjnie określają gatunki, których materiał z własnego zbioru rolnik może użyć do siewu we własnym gospodarstwie. Informacji na temat tego czy odmiana jest chroniona wyłącznym prawem, czyją jest własnością, jaka jest wysokość opłaty za skorzystanie siewne z odmiany oraz czy istnieje obowiązek wniesienia opłaty, udziela Agencja Nasienna Sp. z o.o. Leszno, ul. Antoniny 2, tel. 65/ 529 31 61. Reprezentuje ona interesy nie tylko hodowców odmian, ale działa z korzyścią dla rolnika, aby uporządkować rynek nasienny w Polsce, który pozwoli na bezpieczne pozyskiwanie wysokiej jakości materiału siewnego. Opłaty za korzystania z odmian chronionych są obecnie podstawowym źródłem finansowania prac hodowlanych nad stworzeniem nowych odmian roślin uprawnych. Wyhodowanie odmiany trwa ok. 10 lat i wymaga dużych nakładów sięgających nawet kilku milionów złotych.
Odstępstwo rolne ma zastosowanie wówczas, gdy rolnik decyduje się na siew nasion lub sadzeniaków odmian chronionych z własnego zbioru. Należy jednak pamiętać, że gatunek który chcemy wysiać musi być odmianą populacyjną – nie wolno wysiewać materiału ze zbioru odmian syntetycznych i mieszańcowych (F1). Opłatę za odstępstwo rolne należy uiszczać:
- w przypadku odmian ziemniaków: posiadacze gruntów rolnych o powierzchni 10 ha i więcej;
- w przypadku pozostałych odmian roślin chronionych tylko w Polsce: posiadacze gruntów rolnych o powierzchni 25 ha i więcej;
- w przypadku pozostałych odmian chronionych w krajach Unii Europejskiej: posiadacze gruntów rolnych o powierzchni 30 ha i więcej.
Obsianie pola kwalifikowanym materiałem siewnym zapewnia o tym, że materiał jest zdrowy, wolny od zanieczyszczeń obcymi gatunkami i odmianami, o wysokiej zdolności kiełkowania oraz zabezpiecza przed chorobami przenoszonymi z nasionami (dokładnie zaprawione nasiona). Wszystkie te czynniki decydują o wyższym plonie i lepszej jakości ziarna. Dodatkową korzyścią dla rolnika jest uprawnienie do uzyskania z ARiMR dopłaty do areału obsianego kwalifikowanym materiałem siewnym, co sprawia, że siew własnymi nasionami wydaje się nieopłacalny.