wmodr.pl

WMODR >> Informacje branżowe >> Ochrona środowiska i klimatu >> Woda >>

Racjonalne gospodarowanie wodą na terenach wiejskich

Racjonalne gospodarowanie wodą na terenach wiejskich

Woda w gospodarstwie jest potrzebna do bezpośredniego spożycia przez ludzi,  jak również  do higieny. Należy jednak zaznaczyć, że największe zużycie wody występuje w rolnictwie, gdzie woda stanowi główny czynnik produkcyjny w sektorze produkcji roślinnej, do nawadniania roślin, a zwłaszcza w hodowli zwierząt.

Na ogólne zużycie wody składa się zużycie pośrednie i zużycie bezpośrednie. O zużyciu pośrednim mówimy, gdy dotyczy to procesu produkcji na wszystkich etapach, w których była potrzebna woda, np. optymalne nawadnianie upraw warzywnych. Zużycie bezpośrednie następuje w przypadku stosowania wody do obróbki i konsumpcji używanych codziennie produktów, np. gdy kupione warzywa płuczemy wodą lub używamy wody do ich gotowania.

Wzrastające zagrożenie powodziowe oraz wydłużające się okresy suszy, są skutkiem anomalii pogodowych, które w ostatnich latach nawiedzają nasz kraj, potęgując te niekorzystne zjawiska. Negatywnym aspektem jest również to, że dzisiejszy stan hydrologiczny naszego kraju jest wynikiem nieprawidłowo prowadzonych melioracji, które miały miejsce w rolnictwie i leśnictwie, w latach powojennych. Działania te doprowadziły również do zmniejszenia naturalnej zdolności retencyjnej zlewni, a co za tym idzie do przyspieszenia i zwiększenia spływu wód opadowych i roztopowych do rzek.

Nasilające się zmiany klimatyczne powodują konieczność podejmowania radykalnych zmian dotyczących tradycyjnego podejścia do kwestii m.in. melioracji wodnych. Dotychczasowe metody gospodarowania wodą polegały głównie na systemach odwadniających, które wiązały się z odprowadzeniem nadmiaru wody z obszaru użytków rolnych. Coraz częstszym staje się, wprowadzanie działań zmierzających do spowalniania spływu powierzchniowego wody i magazynowania jej w naturalnych, bądź sztucznych zbiornikach. Działania te wpisują się w założenia małej retencji terenowej. Ograniczanie zagrożeń powodziowych i skutków suszy poprzez retencjonowanie wody jest obecnie jednym z priorytetowych zadań gospodarki wodnej w naszym kraju. Jest to tym bardziej ważne, gdyż woda w obecnych czasach staje się towarem deficytowym, który należy chronić zarówno pod względem jakościowym, ale również i ilościowym. Całkowite wyeliminowanie skutków suszy nie jest do końca możliwe, jednak można temu zjawisku w pewien sposób przeciwdziałać.

Jedną z metod walki ze skutkami suszy jest skorzystanie z zasobów wodnych, które są dostępne na danym terenie, jest to m.in.:

  • magazynowanie wody w naturalnych i sztucznych zbiornikach retencyjnych;
  • zatrzymywanie  wody w rzekach i systemach melioracyjnych;
  • przechowywanie wody opadowej spływającej z powierzchni terenu, np. dachów;
  • powtórne wykorzystanie wody zużytej;
  • pozyskiwanie dyspozycyjnych zasobów wód podziemnych.

Należy jednak zwrócić uwagę, że zasoby wód podziemnych odnawiają się w dość długim okresie czasu, dlatego też z tych zapasów wody należy korzystać w ostateczności.

Kolejną metodą jest wprowadzenie praktyk oszczędzania wody, czyli przystosowanie się do zmian klimatycznych poprzez:

  • wprowadzanie struktur upraw oraz gatunków i odmian roślin sprzyjających oszczędnej gospodarce wodnej;
  • wprowadzanie systemów nawadniających, które niwelują nieefektywne zużycie wody;
  • stosowanie zabiegów agrotechnicznych zmniejszających parowanie terenowe wody z powierzchni gleby oraz zabiegów poprawiających właściwości retencyjne gleb;
  • przystosowanie praktyk rolniczych do ograniczonych zasobów wodnych.

W obliczu walki z suszą ważnym elementem są metody wchodzące w skład melioracji wodnych. W skład tych metod można zaliczyć osuszanie mające na celu odprowadzenie nadmiaru wody z danego terenu oraz doprowadzanie wody i nawadnianie zbyt suchych gruntów. W zależności od sposobu i stopnia oddziaływania na środowisko można wyróżnić melioracje wodne techniczne, agrotechniczne i fitotechniczne.

Do nawadniania upraw w gospodarstwie rolnym można korzystać zarówno z wód powierzchniowych, jak i podziemnych. Należy jednak pamiętać, że ze względu na szczególną wartość wód podziemnych, jakim jest  przeznaczenie jej do spożycia przez ludzi, do nawadniania pól w pierwszej kolejności należy korzystać z zasobów wód powierzchniowych. Ilość i jakość wody ma wpływ na określenie powierzchni nawadnianych upraw oraz na wybór właściwego systemu, który posłuży do nawadniania roślin. Podstawowym celem nawadniania jest utrzymanie optymalnej wilgotności w glebie. W niektórych rodzajach upraw rolniczych i przemysłowych o mniejszym zagęszczeniu roślin i wysokiej opłacalności produkcji, mogą być stosowane systemy kropelkowe. W przypadku upraw ogrodniczych stosowane są różne systemy nawodnieniowe począwszy, od deszczowni poprzez minizraszacze, aż po systemy kroplowe i zalewowe w przykładowo w szklarniach. Niestety, większość stosowanych systemów nawodnieniowych nie umożliwia precyzyjnego nawodnienia, łatwo więc o nadmierne i nieefektywne zużycie wody, co w obecnej sytuacji jest niekorzystne.

Opracowanie: Paweł Urbanowicz