Od 2018 roku tradycją Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego stało się ustanawianie wybranego typu gleby tzw. ,,Glebą Roku’’. Stałym elementem obchodów wydarzenia jest opracowywanie loga, plakatów oraz kalendarzy poświęconych oficjalnie mianowanej glebie. Ideą tego konkursu jest zwiększenie społecznej świadomości w postrzeganiu gleby, jako głównego komponentu środowiska naturalnego, które tworzy miejsce do życia zarówno dla ludzi, zwierząt i roślin. Ponadto w glebie zachodzą różne procesy do których można zaliczyć m.in. obieg pierwiastków, czy cyrkulację wody w przyrodzie. Gleba stanowi swoisty magazyn wielu surowców i co najważniejsze umożliwia produkcję żywności.
Gleba płowa - ,,Glebą Roku’’ 2023
W obecnym roku zaszczytny tytuł ,,Gleby Roku'' otrzymała gleba płowa. Komisja Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb, Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego wzięła pod uwagę dwa kryteria oceny. Jednym z nich była skala występowania na powierzchni Polski. Gleby płowe zaliczane są do gleb brunatnoziemnych, zajmujących ok. 30% powierzchni naszego kraju. Drugie kryterium obejmowało bardzo ważny aspekt tych gleb świadczący o dominującym udziale w bezpieczeństwie żywnościowym Polski. Gleby płowe najczęściej powstają pod lasami liściastymi i mieszanymi w klimacie umiarkowanie wilgotnym. Występowanie skał osadowych, głębokich i porowatych sprzyja procesowi przemywania. W związku z tym gleby płowe tworzą się przy dobrych warunkach drenażu z różnych utworów, najczęściej z lessu, z pyłu wodnego pochodzenia, z glin zwałowych oraz z piasków zalegających na glinie lub cięższych utworach piaszczystych. Gleby te mają dobrze wykształcony, czyli zróżnicowany na poziomy genetyczne profil glebowy. Uziarnienie gleb płowych to najczęściej utwory pyłowe, gliny lekkie i piaski na glinie, bezszkieletowe lub słabo szkieletowe. Odczyn gleb płowych jest zazwyczaj zróżnicowany. Ich cecha charakterystyczna to przemieszczenie minerałów iłowych w głąb profilu glebowego, bez ich rozkładu oraz częściowo wodorotlenków żelaza i glinu.
W ubiegłych latach oficjalne miano ,,Gleby Roku’’ otrzymały następujące utwory glebowe:
Rędzina - ,,Gleba Roku’’ 2018
Czarnoziem - ,,Gleba Roku’’ 2019
Gleba technogeniczna - ,,Gleba Roku’’ 2020
Gleba rdzawa - ,,Gleba Roku’’ 2021
Mada - ,,Gleba Roku’’ 2022
Rędzina - ,,Glebą Roku’’ 2018
Pierwszą Glebą Roku w konkursie prowadzonym przez Polskie Towarzystwo Gleboznawcze w roku 2018 została wybrana rędzina. Rędziny są glebami powstałymi ze skał zawierających dużo węglanu wapnia (wapieni, dolomitów, margli i in.) lub gipsu. Zwietrzeliny tych skał bardzo różnią się od innych utworów występujących w Polsce, przede wszystkim wysoką zasobnością w wapń (a często i magnez), co nadaje glebom unikalne właściwości i wartość siedliskową. Rędziny są na całym świecie kojarzone z Polską. Nazwę rędzina (dawniej używaną też w formie rzędzina), pochodzącą od rzędzenia, czyli chrobotu odłamków skał wapiennych o lemiesz pługa, rozpropagował prof. Sławomir Miklaszewski w okresie międzywojennym. to na ogół gleby gliniaste o dużej retencji wodnej, zawierające węglan wapnia (lub gips), a przez to mające odczyn obojętny lub lekko alkaliczny oraz bardzo zasobne w wapń dostępny dla roślin. Rędziny są też glebami aktywnymi biologicznie, zawierającymi dużo stabilnej próchnicy, która korzystanie wpływa na strukturę gleby i warunki wegetacji roślin. Rędziny są więc glebami o wysokim potencjale produkcyjnym dla rolnictwa oraz leśnictwa. Wartość rędzin jest jednak bardzo zróżnicowana, co zależy od głębokości profilu glebowego (do skalnego podłoża), szkieletowości (ilości odłamków skalnych utrudniających uprawę mechaniczną), rodzaju skał węglanowych oraz obecności domieszek innych utworów.
Czarnoziem - ,,Glebą Roku’’ 2019
Następnie w 2019 roku miano to otrzymał czarnoziem. Nie jest to decyzja oryginalna, gdyż w każdym kraju, w którym zainicjowano podobne programy, Czarnoziem był pierwszą lub jedną z pierwszych celebrowanych gleb. Biorąc jednak pod uwagę szczególne cechy morfologiczne i fizykochemiczne czarnoziemów, które decydują o ich znaczeniu rolniczym już od okresu neolitycznego, nikogo nie dziwi specjalna atencja gleboznawców i rolników do tego typu gleb. Wiemy, że czarnoziemy są glebami reliktowymi w Polsce i zajmują niewielkie tylko skrawki terytorium naszego kraju. Nie umniejsza to ich znaczenia, wręcz odwrotnie, jest ważnym powodem do ich ochrony. W ostatnich latach odżyły tez dyskusje nad genezą i wiekiem czarnoziemów, ich transformacją w holocenie, a także relacjami z innymi typami gleb, na przykład z czarnymi ziemiami. Interdyscyplinarne badania prowadzone wspólnie z archeologami poszerzyły wiedzę i zweryfikowały scenariusze ewolucji gleb w wybranych regionach, co zachęca do rozszerzenia badań na całą Polskę. Jednocześnie pojawiają się doniesienia o raptownej degradacji lub nawet zaniku czarnoziemów wskutek intensywnej uprawy i erozji gleb. Zatem mimo, iż czarnoziem jest „pierwszą pośród gleb”, od rozpoznania genezy której rozpoczęło się nowoczesne gleboznawstwo, nadal dostrzegamy pasjonujące wyzwania badawcze oraz palące potrzeby praktyczne dotyczące tych gleb tak w Polsce, jak i w Europie Środkowej oraz Wschodniej.
Gleba technogeniczna - ,,Glebą Roku’’ 2020
W roku 2020 została wybrana gleba technogeniczna, która jest specyficznym utworem powstałym w wyniku intensywnej nierolniczej działalności człowieka, występującym w ogromnej różnorodności form. Ponad 60% Polaków zamieszkuje w ośrodkach miejsko-przemysłowych, gdzie wszystkie elementy środowiska, a więc i gleby, są przekształcone lub stworzone przez człowieka. Gleby technogeniczne (w klasyfikacji międzynarodowej WRB: Technosols) tworzą się w wyniku prowadzenia robotót ziemnych związanych m.in. z budową domów, obiektów publicznych, przemysłowych i handlowych, a także dróg i linii kolejowych. Działania te powodują wymieszanie gleby i wprowadzają do niej obce domieszki, które do tego stopnia przeobrażają morfologię i właściwości fizykochemiczne gleb, że zmieniają wszystkie ich funkcje środowiskowe. Gleby technogeniczne są względnie młodymi tworami, o zazwyczaj słabo ukształtowanym profilu i bardzo zróżnicowanych właściwościach – w zależności od materiału, z jakiego powstały lub rodzaju wprowadzonych domieszek. Niektóre z nich są kwaśne, ubogie w składniki pokarmowe, a nawet silnie zanieczyszczone substancjami chemicznymi, ale inne żyznością mogą nie ustępować dobrym glebom ogrodowym.
Gleba rdzawa - ,,Glebą Roku’’ 2021
,,Glebą Roku’’ 2021 została gleba rdzawa. Gleby rdzawe są piaszczystymi glebami typowymi dla obszarów polodowcowych umiarkowanej strefy klimatycznej. W Polsce są wyróżniane jako osobna jednostka systematyczna, chociaż w większości klasyfikacji międzynarodowych oraz klasyfikacji krajowych innych państw gleby te są traktowane jako piaszczysty analog gleb brunatnych. Gleby te tworzą się najczęściej z luźnych i słabogliniastych, choć relatywnie zasobnych w minerały glinokrzemianowe utworów piaszczystych różnego pochodzenia, głównie wodnolodowcowego, morenowego, wodnego, eolicznego lub wietrzeniowego. Gleby rdzawe zajmują około 15% powierzchni Polski. Stanowią najważniejszy typ gleb wykorzystywany w gospodarce leśnej Polski. Dla celów rolniczych wykazują niską przydatność, ze względu na słabe zdolności retencjonowania wody, względnie ubogi skład chemiczny, kwaśny odczyn i małe zasoby próchnicy. Gleby rdzawe powstają pod roślinnością uboższych wariantów lasów liściastych – grądów, dąbrów i buczyn oraz lasów mieszanych. Obecnie, w wielu miejscach są jednak obsadzone monokulturowymi uprawami sosnowymi, powodującymi ich zniekształcenie, a nawet degradację.
Mada - ,,Glebą Roku’’ 2022
W kolejnym 2022 roku oficjalne miano ,,Gleby Roku’’ otrzymała mada. Od zarania rolnictwa znana i ceniona jest wysoka produktywność mad, gleb wyściełających równiny zalewowe w dolinach rzecznych. Źródłem żyzności mad są drobnoziarniste namuły, niekiedy bogate w materię organiczną, przynoszone i osadzane w czasie powtarzających się powodzi. Im grubsza warstwa pyłowych lub gliniastych namułów, tym bogatsza rezerwa wietrzejących minerałów i składników pokarmowych dla roślin, a także stabilniejsze zasilanie roślin w wodę. Jedynie mady mające cienką warstwę namułów gliniastych albo piaskowe w całym profilu są ubogie w składniki pokarmowe i narażone na sezonowe przesychanie. Namuły tworzące mady osadzają się współcześnie albo osadzały jeszcze do niedawna, dlatego mady należą do najmłodszych gleb. Osady rzeczne są bardzo zróżnicowane w ujęciu przestrzennym i w przekroju pionowym. Dlatego najbardziej typową cechą mad rzecznych jest warstwowanie (stratyfikacja), widoczne jako zmiany barwy, uziarnienia oraz zawartości próchnicy. W najmłodszych, nadal tworzących się madach inicjalnych stratyfikacja widoczna jest w całym ich profilu, począwszy od powierzchni. W madach właściwych stratyfikacja rozpoczyna się bezpośrednio pod dobrze ukształtowanym poziomem próchnicznym. Naturalne zjawiska typowe dla dolin rzecznych – powodzie, meandrowanie koryt rzecznych, podtopienie gleb – nie sprzyjają rozwojowi rolnictwa. Dlatego na przestrzeni wieków uregulowano większość dolin rzecznych, w tym skanalizowano koryta rzeczne, wybudowano obwałowania chroniące dna dolin przed powodziami oraz zmeliorowano gleby. W odwodnionych madach pogłębia się strefa aktywna biologicznie i szybko postępują procesy wietrzenia oraz przeobrażenia struktury. W ich efekcie tworzą się mady brunatne. Z kolei dzięki akumulacji dużych ilości materii organicznej w poziomie próchnicznym pogłębianym przez orkę, tworzą się mady próchniczne i czarnoziemne, należące do najbardziej produktywnych gleb, jeśli jednocześnie mają pyłowe lub gliniaste uziarnienie. Mady nie użytkowane rolniczo tworzą cenne naturalne i półnaturalne siedliska roślinności zaroślowej i łąkowej, a także żyzne i bardzo urozmaicone siedliska lasów łęgowych. Mady występują na ok. 5% powierzchni Polski, przede wszystkim w dolinach wielkich rzek nizinnych. Największy kompleks mady tworzą w delcie Wisły (Żuławy).