Afrykański pomór świń – niezniszczalny wirus nadal atakuje

Afrykański pomór świń (ASF) jest szczególnie niebezpieczną zaraźliwą wirusową chorobą świń, która dla ludzi nie jest niebezpieczna. Chorują na nią jedynie świnie i dziki. Śmiertelność z powodu tej choroby w gospodarstwach świń sięga 100%. Okres inkubacyjny choroby trwa 5-15 dni, ale może być dłuższy. Istnieją trzy formy choroby: nagła, podostra i przewlekła.  

• Ostra forma powoduje gorączkę świń do 40,5-42°C, pojawia się zaczerwienienie skóry dookoła uszu, ogona, brzucha, klatki piersiowej, przyspieszone staje się oddychanie. Świnie nie jedzą, następuje zaburzenie koordynacji, mogą wymiotować, pojawia się biegunka (czasem z krwią), lochy dostają aborcji. Świnie zdychają w ciągu 6-13 dni od wystąpienia choroby. Śmiertelność świń wynosi 100%.

• Forma podostra powoduje podobne objawy kliniczne, ale są one mniej wyraźne niż w formie ostrej. Wzrasta temperatura ciała, świnie większość czasu leżą, pojawiają się problemy reprodukcyjne. Świnie chorujące na przewlekłą postać ASF mogą przeżyć więcej niż 15-45 dni od wystąpienia infekcji. Śmiertelność świń wynosi 30-70%.

• Przewlekła forma ASF powoduje mniej zauważalne objawy kliniczne. Zainfekowane świnie cierpią na krótkoterminowe objawy choroby, mogą następować okresy poprawy. Świnie chudną, temperatura waha się, zaczynają się zapalenia dróg oddechowych, martwica skóry, występują zapalenia stawów. Choroba  ASF jest bardzo trudna do zwalczenia, ponieważ objawy pojawiają się późno - od czasu zakażenia się ASF do momentu jej wykrycia mijają 63 dni. Na ASF nie ma szczepionki, a wirusem może zarazić się do 100% stada; w takim przypadku wszystkie zwierzęta padają. Choroba ta przenoszona jest przez dziki, które coraz częściej podchodzą do zabudowań w poszukiwaniu pożywienia. W Polsce świnie hoduje się w zamkniętych pomieszczeniach, ale poprzez pasze wirus może przedostać się do stad. Wirus może przenieść się też poprzez jedzenie, które przewożone jest zza wschodniej granicy, np. przez pracowników sezonowych i kierowców ciężarówek. Tiry przewożące zwierzęta, mimo że są odkażane, także mogą przewieźć wirusa. Afrykański pomór świń jest przekazywany przez bezpośredni kontakt z odchodami, wydzielinami, krwią, nasieniem; kleszcze także przenoszą wirus. Kontakt pośredni – poprzez zakażony inwentarz, odzież, transport. Ptaki, muchy i ludzie mogą fizycznie przenieść wirus z zakażonych świń na zdrowe.  

Rozprzestrzenianie się: wirus rozprzestrzenia się w wyniku bezpośredniego kontaktu z zarażonymi świniami, ozdrowieńcami lub dzikimi świniami afrykańskimi będącymi bezobjawowymi nosicielami i siewcami zarazka. Do zakażenia dochodzi również poprzez kontakt z zakażonym materiałem, tj. krew, tkanki, wydzieliny lub wydaliny chorych lub padłych zwierząt lub poprzez skarmianie zakażonych odpadów kuchennych. Większość przypadków przenoszenia ASF pomiędzy krajami była związana z karmieniem resztkami pożywienia pochodzącymi z międzynarodowych lotnisk lub portów morskich. W Afryce, Australii, Hiszpanii oraz na Sardynii rezerwuarem wirusa ASF były lub są kleszcze i one również mogą stanowić wektor przenoszenia choroby. Do chwili obecnej w Federacji Rosyjskiej, na Ukrainie oraz Białorusi nie stwierdzono przenoszenia choroby przez kleszcze, a głównym czynnikiem rozprzestrzeniania choroby było karmienie świń zakażonymi odpadami oraz skażone pasze.
    
Wrażliwość wirusa: wirus jest bardzo oporny, przeżywa w szerokim zakresie pH (3,9-11,5) i w niskiej temperaturze. Może przetrwać w zakażonych kojcach dla świń przez co najmniej jeden miesiąc, a także przetrwać przez wiele miesięcy w surowym, nieprzetworzonym mięsie. Świnie mogą pozostawać nosicielami wirusa, nawet przez całe życie. Wirus wrażliwy jest na wysoką temperaturę, w temperaturze 56°C ginie po 70 minutach, natomiast w temperaturze 60°C ginie po 20 minutach. Ponadto wrażliwy jest także na eter i chloroform.  

Przeżywalność w produktach (dni):
    
Odkostnione mięso 105 dni, mięso z kością 105 dni, mięso mielone 105 dni, solone mięso odkostnione 182 dni, solone mięso z kością 182 dni, suszone mięso odkostnione 300 dni, suszone mięso z kością 300 dni, wędzone mięso odkostnione 30 dni, mięso mrożone 1000 dni, chłodzone mięso odkostnione 110 dni (5 m-cy), chłodzone mięso z kością 110 dni, suszony tłuszcz 300 dni, podroby 105 dni, skóra/tłuszcz 300 dni.
    
ASF należy do chorób podlegających ustawowemu obowiązkowi zgłaszania i zwalczania. Z uwagi na brak szczepionki przeciw ASF, zwalczanie choroby odbywa się wyłącznie metodami administracyjnymi poprzez wybijanie zwierząt, oczyszczanie i dezynfekcję pomieszczeń, nałożenie restrykcji w przemieszczaniu zwierząt.
    
Według Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE) państwo, w którym wystąpił ASF może odzyskać wolność po:

1. przeprowadzeniu akcji zwalczania ASF oraz
2. odczekaniu 40 dni (wymóg polskiego i unijnego prawodawstwa) przed repopulacją stada i wygaszeniem ogniska oraz
3. odczekaniem 3 (wymóg OIE) miesięcy przed ogłoszeniem wolności.

Nie jest to jednoznaczne z odzyskaniem wszystkich rynków i wznowieniem handlu.

Na podstawie analizy danych monitorujacych sytuację związaną z ASF rok rocznie MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Rozporzadzeniem wprowadza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej "Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie"

W Polsce obecnie zagrożenie ASF występuje na terenie całego kraju, a w szczególności w województwach:  lubelskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim, mazowieckim, świętokrzyskim, podkarpackim, lubuskim, wielkopolskim, dolnosląskim, łódzkim i małopolskim.
    
W naszym województwie w minionym 2022 roku wykryto 263 ognisk ASF u dzików, w całym kraju liczba ta wyniosła 2094. Ponadto, na terenie województwa warmińsko-mazurskiego przez cały 2022 rok wykryto także 2 ognisk ASF w stadach świń, które zlokalizowane były w powiatach: działdowskim i gołdapskim.

W całym kraju od początku 2022 roku wykryto 14 ognisk afrykańskiego pomoru świń w stadach utrzymujących trzodę chlewną.

W związku z występowaniem ASF w Polsce na terytorium kraju zostały wyznaczone obszary objęte restrykcjami:

• obszar objęty ograniczeniami III (kolor czerwony na mapie),
• obszar objęty ograniczeniami II (kolor różowy na mapie),
• obszar objęty ograniczeniami I (kolor niebieski na mapie).

Hodowcom i producentom trzody chlewnej przypominamy, że od 21 kwietnia 2021 r. obowiązuje ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2021/605 z dnia 7 kwietnia 2021 r. w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń.

Zgodnie z zapisami rozporządzenia, gospodarstwa prowadzące fermy trzody chlewnej zlokalizowane w strefach, w przypadku dozwolonego przemieszczania poza te strefy, muszą zapewnić stosowanie następujących wzmocnionych środków bezpieczeństwa biologicznego na fermach:

• brak kontaktu bezpośredniego lub pośredniego utrzymywanych świń z dzikami  oraz między świniami utrzymywanymi na różnych fermach (gospodarstwach)

• odpowiednie środki higieniczne, takie jak zmiana odzieży i obuwia przy wchodzeniu i wychodzeniu z pomieszczeń, w których trzymane są świnie;

• mycie i dezynfekcja rąk oraz dezynfekcja obuwia przy wejściu do pomieszczeń, w których trzymane są świnie;

• brak kontaktu z utrzymywanymi świniami przez okres co najmniej 48 godzin po jakimkolwiek polowaniu związanym z dzikami lub jakimkolwiek innym kontakcie z dzikimi świniami;

• zakaz wstępu do gospodarstw (w tym do pomieszczeń, w których trzymane są świnie) osób nieupoważnionych lub wjazdu nieautoryzowanych środków transportu;

• odpowiednią ewidencję osób i środków transportu wjeżdżających na teren gospodarstwa, w którym trzymane są świnie;

• pomieszczenia i budynki inwentarskie, w których utrzymywane są świnie, muszą:
  • być zabudowane w taki sposób, aby żadne inne zwierzęta nie mogły wejść na teren gospodarstwa czy budynków, ani mieć kontaktu z utrzymywanymi świniami lub ich paszą i ściółką;
  • zapewnić mycie i dezynfekcję rąk;
  • umożliwić czyszczenie i dezynfekcję pomieszczeń;
  • posiadać odpowiednie przebieralnie zmiany obuwia i odzieży przy wejściu do pomieszczeń, w których trzymane są świnie;

• ogrodzenie (odporne na sforsowanie przez zwierzęta) co najmniej pomieszczeń, w których utrzymywane są świnie, oraz budynków, w których trzymana jest pasza i ściółka;

• musi istnieć plan bezpieczeństwa biologicznego zatwierdzony przez właściwy organ danego państwa członkowskiego, uwzględniający profil gospodarstwa i ustawodawstwo krajowe

Jednymi z najważniejszych wymogów, które muszą spełniać gospodarstwa rolne utrzymujące świnie są: posiadanie pisemnych planów bezpieczeństwa biologicznego oraz ogrodzeń wydzielających w gospodarstwach strefę białą (czystą) i czarną (brudną).

Pamiętajmy, że na obszarach objętych ograniczeniami I, II, III zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 sierpnia 2021 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń obowiązują ograniczenia w możliwości przemieszczania świń, mięsa wieprzowego i innych produktów pozyskanych od świń oraz dzików i ich mięsa.

Wszystkie aktualne przepisy prawne dotyczące monitoringu i zwalczania ASF oraz wymogów bioasekuracji znajdują się na stronie Głównego Inspektoratu Weterynarii (KLIKNIJ TUTAJ)