Pojęcie antybiotykooporności u zwierząt (bądź w szerszym znaczeniu oporności przeciwdrobnoustrojowej – antimicrobial resistance - AMR) wydaję się zagadnieniem trudnym i niezrozumiałym, czym z samej swej nazwy zajmować powinny się służby weterynaryjne. Jednakże w aspekcie procesu produkcji zwierzęcej staje się ono nie tylko pojęciem, ale przede wszystkim groźnym zjawiskiem. Zjawisko to, w znacznym stopniu decyduje o zdrowotności zwierząt, ich produkcyjności, a więc i opłacalności produkcji. Dlatego zasadnym wydaje się popularyzowanie tego zaganiania wśród producentów i konsumentów produktów pochodzenia zwierzęcego.
Czym więc jest antybiotykooporność i czym się objawia? Otóż używając powyższego sformułowania, mamy na myśli właściwość drobnoustrojów do przeżywania ekspozycji na określone stężenie substancji przeciwdrobnoustrojowej. W naszym przypadku drobnoustrojami tymi są bakterie, a substancjami przeciw nim skierowanymi w większości są antybiotyki. Stąd określenie antybiotykooporność.
Z założenia antybiotyki podane tak ludziom, jak i zwierzętom mają na celu wywołanie w drodze interakcji z organizmem, zamierzonego efektu terapeutycznego, prowadzącego do zabicia lub zakłócenia procesów życiowych bakterii (zahamowanie wzrostu i rozmnażania). O skuteczności i sposobie działania antybiotyku decydują takie jego cechy jak stężenie i czas działania. W przypadku antybiotyków bakteriobójczych pod uwagę bierzemy najmniejsze stężenie bakteriobójcze (MBC – minimal bactericidal concentration), a u antybiotyków bakteriostatycznych – najmniejsze stężenie hamujące (MIC – minimal inhibitory concentration).
W jaki więc sposób część bakterii, mimo zastosowanej antybiotykoterapii przeżywa i dalej funkcjonuje? Odpowiadając na to pytanie należy uzmysłowić sobie, że lekooporność jest zjawiskiem naturalnym i bakterie podobnie jak inne organizmy są zdolne do wykształcania swego rodzaju mechanizmów obronnych, które pozwalają im przetrwać w obecności leku. Oporność bakterii na antybiotyk można rozpatrywać w kilku aspektach, bowiem mają do dyspozycji różne mechanizmy ochrony. Może mieć charakter naturalny lub nabyty.
Naturalna oporność bakterii jest cechą samoistną, w wyniku czego poszczególne szczepy, a nawet gatunki są odporne na działanie antybiotyków niejako odgórnie, a nie w sposób pośredni w wyniku ubocznych skutków stosowania leków, które są jedną z przyczyn tworzenia oporności nabytej. Oporność nabyta może powstawać w wyniku: selekcji szczepów opornych (eliminacja szczepów wrażliwych), mutacji genomowych, nabywania oporności w wyniku transferu informacji genetycznej z innych lekoopornych bakterii (oporność zakaźna – transdukcja, koniugacja, transformacja) oraz oporności krzyżowej powstałej na skutek niewłaściwego dawkowania antybiotyków (zbyt niskie, nieregularnie podawane dawki).